DirkJan is een Nederlandse stripreeks van Mark Retera, die zowel de tekst als de tekeningen verzorgt. Het is ook de naam van de hoofdpersoon van de strip. De hoofdpersoon is een antihelddie (meestal) in een strook van drie plaatjes zijn weg in het leven probeert te vinden.

Geschiedenis

DirkJan begon in 1989 als een strip over studentenleven. De hoofdpersoon, DirkJan, was in deze strip een student aan de Katholieke Universiteit Nijmegen, waar hij in een typisch studentenhuis woonde met stereotypen als aangevers: de bal, de bierdrinker (Bert), het bazige meisje dat controleert of iedereen wel zijn telefoontikken opschrijft en de zwervers die het gedeelde, verwarmde halletje gebruiken om in te overnachten. Vroege DirkJan-strips bevatten veel verwijzingen naar het studentenleven in Nijmegen.

DirkJan werd aanvankelijk gepubliceerd in Critic, het blad van de plaatselijke studievereniging van psychologiestudenten. Vervolgens verhuisde de strip naar het maandblad Algemeen Nijmeegs Studentenblad. Het ter ziele gegane stripblad Iris plaatste naast DirkJan ook ander werk van Mark Retera. Nationale roem kwam toen het stripblad SjoSji de stroken ging plaatsen.

Met die laatste verhuizing veranderde ook het karakter van de strip. Op Bert na werden alle studenten eruit geschreven, en verliet DirkJan de universiteit; eerst om naar de gevangenis te gaan (in de stripverhalen wordt DirkJan ten tonele gevoerd als iemand die berucht is omdat hij kabouters misbruikt) en vervolgens om over de aarde (zelfs door het heelal en de tijd) te zwerven.

Sinds 2003 verschijnt DirkJan als dagstrip in een tiental kranten in Nederland. Ook Veronica Magazine publiceert wekelijks twee stroken.

Vanwege de toename van de verschijningsfrequentie richtte Retera in 2003 het Mark Retera Ensemble op, waarin naast hemzelf Remco Polman, Wilfred Ottenheijm en Mark Schilders aan de strip werkten, onder Retera's supervisie. Sinds in mei 2006 het ensemble ontbonden werd maakt Retera de strip meestal weer alleen. Wilfred Ottenheijm regisseerde de eerste zes minuten durende animatie "Het elixer" die in 2008 in première ging, geanimeerd door hemzelf en Remco Polman. Sinds 2009 wordt de gagstrip ook in het Vlaamse blad Humo gepubliceerd. In 2010 regisseerde Ottenheijm en Polman samen de korte animatiefilm "Dirkjan Heerst!". Deze film is in het najaar van 2010 te zien als voorfilm bij Jackass 3-3d in alle Pathe bioscopen.

In september 2004 kreeg DirkJan de Stripschapprijs.

Publicaties

Sinds 1999 verschijnt de strip in Veronica Magazine (een televisiegids) en in een aantal GPD-bladen. Op 1 september 2005 verhuisde de DirkJan-dagstrip exclusief naar het Algemeen Dagblad (AD). Het amateurstripblad Iris (her)plaatste een aantal DirkJans, waarvan enkele die door SjoSji geweigerd waren. In totaal zijn er vijftien DirkJan-albums, die 'DirkJan 1' tot en met 'DirkJan 16' heten. Tevens is er een 'Prehistorie' album verschenen dat aan album 1 voorafgaat, op half formaat, met nummer 0,5. Ook is er een mini-album 'Dossier DirkJan' verkrijgbaar met het allereerste tekenwerk en begeleidend commentaar van Mark Retera. Tenslotte komt er sinds 2005 ieder jaar een DirkJan scheurkalender uit en zijn er twee DirkJan puzzels verschenen. In 2009 bracht Veronica Magazine een eerste Dirkjan Kookboek uit met de titel Snert Enzo, in 2010 gevolgd door een Dirkjan BBQ kookboek 'BBQ en zo, eerste hulp bij barbecueen'.

Op 31 augustus 2006 meldde het AD dat DirkJan in die krant voorlopig stopt. "Het moordende tempo van een dagstrip vormt voor de tekenaar nu even een te zware belasting." In Veronica Magazine verschijnen wel nog nieuwe stroken. Vanaf januari 2008 verscheen DirkJan weer in het AD, maar deze keer alleen op zaterdag. Sinds halverwege 2009 heeft DirkJan weer een dagelijkse strip in het AD.

DirkJan verschijnt ook tweemaandelijks in reflector (een magzine voor leerlingen van de derde graad).

Controversieel of politiek correct

De humor van DirkJan is vaak gebaseerd op woordgrapjes en onverwachte situaties, in een absurdistische stijl die verwant is aan cabaretiers als Herman Finkers en Brigitte Kaandorp. Volgens een interview met de auteur van DirkJan worden in de DirkJan-strips meestal smurfen en kabouters gebruikt, "omdat dat de enige bevolkingsgroepen zijn die nog ongestraft belachelijk gemaakt mogen worden", alhoewel er ook vaak clowns te zien zijn.

Toch wordt de strip soms controversieel. Op 23 september 2003 maakten drie dagbladen - het Haarlems Dagblad, het Leidsch Dagblad en de Gooi- en Eemlander - bekend met onmiddellijke ingang te stoppen met de publicatie van DirkJan. Aanleiding was de aflevering Homo van enkele dagen daarvoor, waarin een leraar zich op het schoolplein vergrijpt aan een leerling. Zeven andere bij de GPD aangesloten kranten zagen geen reden om ook te stoppen.

Een enkele keer bemoeit DirkJan zich met de actualiteit. In december 2004 verscheen er drie dagen achter elkaar een DirkJan in de krant over een nieuw jongetje in de klas van meester Van Druten. Hij heette Geert en was islamofoob. Ook was er een jongetje, Jan Peter, die in plaats van hoogbegaafd hoogbeschaafd is.

Personages

• DirkJan: DirkJan heeft een hekel aan kabouters, smurfen en in het bijzonder Getuigen van Jesmurfa. Hij is in de strip onder meer: broekenverkoper, leraar, dierenverzorger, kapitein, kapper, wijkagent en middeleeuws kasteelheer. Onder de identiteit Dirkman zette hij zich in voor het bestrijden van kabouters.
• Bert: Bert is DirkJans beste vriend. Hij is een echte zuipschuit en vrouwenliefhebber. In deel 15 schrijft hij zijn autobiografie: "Ik Bert".
• Bello: Dirkjans hond, die hij gratis bij een pak hondenvoer kreeg.
• Opa Bokma: Oude man met een baard die wijze lessen voor DirkJan in pacht heeft, maar ook een heleboel minder wijze.
• Bennie: De nerd Bennie ontmoette DirkJan voor het eerst in het vreemdelingenlegioen. Bennie is vaak met Eduard op zoek naar allerlei manieren om "babes" te versieren.
• Eduard van Druten: Enorme nerd. Grootste deel van de tijd leraar. Hij is tussendoor ook de antiheld Ruftman, minister-president en presentator van het programma Ezels. Van Druten is ook een groot liefhebber van Jackass, en probeert meestal op de leerlingen alle stunts uit die hij gisteren heeft gezien.
• Marini: Vriend van Dirkjan, hij komt uit het gekkenhuis. Marini heeft soms een hoofdrol: hij speelde de romeinse keizer Marinero, de Paus Marinus I en Marquis de Marini uit de pruikentijd. Probeert het evenbeeld van Napoleon te zijn en draagt een hoed met een N erop.
• Meneer Hendriks: Directeur van de school waar Van Druten werkt.
• Frankie Sanders: Dommig uitziend jongetje uit de klas van Van Druten. Uit een strip uit Dirkjan 2 blijkt dat hij een masker opheeft omdat zijn eigen gezicht op dat van Dirkjan lijkt.
• Henkie: Neefje van DirkJan. Lijkt erg op zijn oom. Hij zit in de klas van Van Druten. Heeft in deel 5 zijn eigen stripverhaal, genaamd 'Henkie Putter'.
• Casimir van Loon: Een hoogbegaafd jongetje in de klas van meneer Van Druten. In deel 9 wordt hij op kamp op de brandstapel gegooid omdat hij een moeilijk woord heeft gebruikt.
• Frans-Jozef: Een autoritair jongetje met in deel 9 de ambitie een Groot Leider te worden, afgeleid van Adolf Hitler.
• Lulu: Blonde danseres uit Club Bonanza.
• Fred: Een lompe orang-oetan en tevens het jaloerse vriendje van Lulu. Hij is de uitsmijter van Club Bonanza.
• Bokito: De welbekende gorilla die uit de zoo ontsnapte en die nu zijn tijd (18 maanden) uitzit in een cel.
• De loempiaverkoper: Een Chinees mannetje (met een typisch accent), dol op de Nederlandse Vrijheid van meningsuiting, waar hij gretig gebruik van maakt. Misschien iets te gretig.
• Nork en Zork, alias Andnand & Ornor of Nurk & Nark: Twee aliens die duidelijk van hun planeet uitgestuurd zijn om de Aardmensen te observeren. De vele uitvindingen van de moderne consumptiemaatschappij zijn niet echt aan hen besteed, en ze ondervinden vaak problemen om het verschil tussen letterlijke en figuurlijke betekenissen van uitdrukkingen uit elkaar te houden. De namen Andnand en Ornor zijn afgeleid van de logische poorten uit deinformatietechnologie.
• August: Een clown die altijd zeer onbeschoft is op feestjes, maar thuis juist heel vrolijk is.
• De superhelden: Diverse superhelden passeren de revue in de Dirk Jan-strips, waaronder:
• Hopman: Met als geheime wapen "Goede Zin";
• Superman: Altijd op zoek naar "nieuwe uitdagingen", en reageert daarom regelmatig op advertenties voor beroepen die hem bij nader inzien vaak toch niet zo bevallen, in deel 9 krijgt hij een relatie met de Hulk;
• Hulk: Groot, groen en een enorm zachtaardig karakter, in deel 9 krijgt hij een relatie met Superman.